کراپ فکتور در عکاسی به چه معناست؟

9
7832
کراپ فکتور

اگر به تازگی عکاسی را شروع کرده‌اید یا برای مدتی است که عکاسی می‌کنید احتمالا اصطلاح کراپ فکتور (Crop Factor) را شنیده‌اید. از آنجایی که امروزه دوربین‌های مختلفی در بازار وجود دارد؛ کراپ فکتور یکی از مشخصات محصولات به شمار می‌رود. اگر با این اصطلاح آشنا هستید و می‌خواهید درک بهتری به این موضوع داشته باشید می‌توانید این مطلب را بخوانید. سعی کرده‌ایم که این موضوع را به سادگی توضیح دهیم زیرا ترجیحا این مطلب برای مبتدیان تهیه شده است.

قبل از دوربین‌های دیجیتال، فیلم ۳۵ میلیمتری مورد استفاده قرار می‌گرفت و اگر کسی از یک لنز ۵۰ میلیمتری در دوربین‌ها SLR فیلمی استفاده می‌کرد دقیقا میدان دید و تصویر حاصل، مشخص بود و درنتیجه درک تفاوت لنزها و فاصله کانونی آن‌ها کار سختی نبود. با گذشت زمان و چالش‌های تکنولوژیکی و هزینه‌های بالای تولید، ساخت سنسوری برای دوربین های دیجیتال که برابر با اندازه فیلم ۳۵ میلیمتری باشد، غیر ممکن بود. بنابراین تولیدکنندگان دوربین، ساخت دوربین‌های SLR دیجیتال را با سنسور کوچکتر آغاز کردند و به تدریج انتقال از دوربین‌های فیلمی به دیجیتال اتفاق افتاد. ولی با این تغییرات، در سایز مانت دوربین‌ها و لنزها تغییری ایجاد نشد.

استفاده از سنسور کوچکتر از ۳۵ میلیمتر مشکلات جدیدی را ایجاد کرد زیرا تغییری در میدان دید ایجاد کرده و عکس‌های حاصل باریک‌تر شدند. زیرا گوشه‌های قاب تصویر کراپ شده‌اند.  برای اینکه ببینید در سنسور کوچک‌تر چه اتفاقی می‌افتد نگاهی به تصویر زیر بیاندازید:

کراپ فکتور در عکاسی

همانطور که می‌بینید، وقتی لنز را روی دوربین قرار می‌دهید یک تصویر دایره‌ای شکل را در دوربین ایجاد می‌کند که وقتی به سنسور برخورد می‌کند یک صحنه مستطیل شکل را ثبت می‌کند و بقیه تصویر حذف می‌شود. اگر سنسور دوربین تمام آن دایره تصویر را در خود جای دهد، آن سنسور را فول فریم می‌نامیم و اگر بخش کوچکتری را از این دایره در بر گیرد به آن سنسور کراپ می‌گوییم. سنسور فول فریم دارای ابعاد فیزیکی یکسانی با فیلم‌ها (۳۶ در ۲۴ میلیمتر) دارند. سنسورها کراپ ابعاد مختلفی بسته به سیستم و تولید کننده آن دارند. در شکل زیر اندازه سنسورهای مختلف را می‌توانید ببینید:

کراپ فکتور در عکاسی

اگرچه سنسور فول فریم و سنسور کراپ اصطلاحاتی در دوربین‌های دیجیتال هستند، برخی سازندگان، عبارات مختلفی را برای دوربین‌های خود به کار می‌برند. برای مثال شرکت نیکون به دوربین‌های فول فریم خود FX و به دوربین‌های کراپ DX می‌گوید در حالی که دیگران به دوربین‌های خود ۳۵ میلیمتری و APS-C می‌گویند.

این نام‌گذاری‌ها اهمیت زیادی ندارند و نتیجه و اثر آن مهم است. اگر باز به تصویر اول نگاه کنید متوجه می‌شوید که دو تصویر در دو دوربین با سنسور قطع مختلف کاملا متفاوت است.  عکسی که با دوربینی با سنسور کراپ گرفته شده است باریک‌تر بوده و زوم بیشتری دارد و اگر همان عکس با دوربین فول فریم گرفته شود، وایدتر به نظر می‌رسند؛ حتی اگر لنز و فاصله کانونی یکسان باشد. این آن مشکلی است که پیش‌تر به آن اشاره کردیم و این تفاوت را در ثبت صحنه ایجاد می‌کند.

برای درک بهتر این موضوع بهتر است از یک عکس چاپ شده استفاده کنیم. اگر شما یک عکس ۸ در ۱۰ سانتیمتر را به وسیله قیچی به عکس ۶ در ۸ تبدیل کنید در واقع همان کاری را انجام داده‌اید که در سنسور کراپ اتفاق می‌افتد. البته یک تفاوت وجود دارد و آن این است که رزولوشن تصویر در سنسور کراپ باعث می‌شود که تصویر زوم بیشتری داشته باشد.

کراپ فکتور یا ضریب برش در دوربین به چه معنی است؟

اکنون که می‌دانید در سنسورهای کوچک چه اتفاقی در میدان دید و تصویر حاصل می‌افتد، بیایید درباره کراپ فکتور یا ضریب برش تصویر صحبت کنیم. دانستن این موضوع کمک می‌کند که بدانید یک لنز در دوربین با سنسور ۳۵ میلیمتری چه اثری دارد و به راحتی بتوانید فاصله کانونی معادل را حساب کنید. در واقع از آنجایی که گوشه‌ها تصویر بریده می‌شود یک لنز واید دیگر به اندازه قبل واید نبوده و لنزهای تله فوتو  نمایی نزدیک‌تر را به سوژه  خواهند داشت. در واقع کراپ فکتور نسبت سنسور کراپ به سنسور فول فریم است. اگر این نسبت را در فاصله کانونی لنز ضرب کنید، فاصله کانونی معادل را نسبت به سنسور فول فریم به دست خواهید آورد.

برای مثال دوربین‌های کراپ نیکون یا DX ها دارای کراپ فکتور ۱٫۵x هستند. اگر بخواهید بدانید که لنز واید ۲۴ میلیمتر در دوربین کراپ چه فاصله کانونی خواهد داشت باید ۲۴ را در ۱٫۵ ضرب کنید که عدد ۳۶ میلیمتر به دست خواهد آمد. این بدین معنی است که لنز ۲۴ میلیمتر در سنسورهای کراپ مانند لنزهای ۳۶ میلیمتر در دوربین‌های فول فریم عمل می‌کند. در اصل اگر یک لنز ۲۴ میلیمتر را روی یک دوربین کراپ و یک لنز ۳۶ میلیمتر را روی یک دوربین فول فریم ببندید و آن‌ها را در کنار هم قرار دهید و عکس بگیرید، هر دو میدان دید بسیار مشابهی خواهند داشت. با این حال، این بدین معنی نیست که تصاویر به دست آمده یکسان هستند. زیرا تغییر فاصله کانونی یا تغییر فاصله دوربین به سوژه می‌تواند تاثیر زیادی در پرسپکتیو عکس، عمق میدان و تاری (بوکه) پس زمینه داشته باشد.

در زیر یک لیست نمونه از دوربین‌ها با کراپ فکتور متفاوت را نام برده‌ایم:

کراپ فکتور ۱٫۵x 

  • سری دوربین‌های DX نیکون (D3300 – D5500 – D7100 – Coolpix A)
  • دوربین پنتاکس K-5 II
  •  دوربین سونی A5100 و A6000
  •  سامسونگ NX1
  •  فوجی X-A1 ، X-M1 ، X-E2 ، X-T1 ، X-Pro1

کراپ فکتور ۱٫۶x

  • کانن Digital Rebel، ۷۰D ، ۷D Mk II ، EOS M2

کراپ فکتور ۲٫۰x (دوربین‌هایی با سنسور Micro Four Thirds)

  • سری DMC  پاناسونیک
  • سری OM-D الیمپوس

کراپ فکتور ۲٫۷x

  • نیکون (CX (J4, S2, AW1, V3
  • سونی RX100 III ، RX 10
  • سامسونگ NX Mini

کراپ فکتور چگونه محاسبه می‌شود

محاسبه این ضریب بسیار ساده است. با دانستن اندازه فیزیکی سنسور، به وسیله قضیه فیثاغورت (a² + b² = c²) قطر آن را به دست می‌آوریم. سپس قطر به دست آمده را بر قطر سنسور فول فریم تقسیم می‌کنیم. برای مثال بیایید با هم ضریب سنسور نیکون CX را به دست آوریم:

ابعاد سنسور فول فریم : ۳۶² + ۲۴² = ۱۸۷۲² در نتیجه قطر آن برابر با ۴۳٫۲۷ است.

ابعاد سنسور CX نیکون: ۱۳٫۲۰² + ۸٫۸۰² = ۲۵۱٫۶۸² در نتیجه قطر آن برابر ۱۵٫۸۶ است.

اگر ۴۳٫۲۷ را تقسیم بر  ۱۵٫۸۶ کنیم، کراپ فکتور ۲٫۷۳ به دست می‌آید که آن را به صورت ۲٫۷x گرد می‌کنیم.

کراپ فکتورهای معمول و فاصله کانونی های معادل

سنسور ۳۵mm کراپ فکتور ۱٫۵x  کراپ فکتور ۱٫۶x کراپ فکتور ۲٫۰x کراپ فکتور ۲٫۷x
  ۱۴mm ۲۱mm ۲۲٫۴mm ۲۸mm ۳۷٫۸mm
۱۸mm ۲۷mm ۲۸٫۸mm ۳۶mm ۴۸٫۶mm
۲۴mm ۳۶mm ۳۸٫۴mm ۴۸mm ۶۴٫۸mm
۳۵mm ۵۲٫۵mm ۵۶mm ۷۰mm ۹۴٫۵mm
۵۰mm ۷۵mm ۸۰mm ۱۰۰mm ۱۳۵mm
۸۵mm ۱۲۷٫۵mm ۱۳۶mm ۱۷۰mm ۲۲۹٫۵mm
۱۰۵mm ۱۵۷٫۵mm ۱۶۸mm ۲۱۰mm ۲۸۳٫۵mm
۲۰۰mm ۳۰۰mm ۳۲۰mm ۴۰۰mm ۵۴۰mm

سایز سنسور و کراپ فکتور آن می‌تواند اثر زیادی در فاصله کانونی لنز شما داشته باشد. یک لنز ۲۰۰ میلیمتر در سنسوری با کراپ فکتور ۲٫۷x فاصله کانونی ۵۴۰ میلیمتر خواهد داشت.

فاصله کانونی معادل

فاصله کانونی یک لنز در واقع ساختار فیزیکی آن است و صرف نظر از سایز سنسور، قابل تغییر نیست.  این را به یاد داشته باشید که سنسور کوچکتر، لنز شما را تبدیل به یک لنز تله نمی‌کند، بلکه تنها تصویر را مانند شکل زیر کراپ می‌کند.

کراپ فکتور در عکاسی

سایز لنز

تولیدکنندگان به سرعت متوجه شدند که استفاده از سنسورهای کوچک مزایایی دارد. از آنجایی که لبه‌های دایره تصویر در عکس استفاده نمی‌شود، می‌توان از لنزهای کوچکتری که شیشه کمتری در آن‌ها به کار رفته است، استفاده کرد و در نهایت لنزهایی سبک و کوچکتر عرضه کنند. با پیشرفت تکنولوژی دوربین‌های نسل جدید بدون آینه به بازار عرضه شدند که با سنسورهای کراپ ساخته شده و لنزهایی کوچک و سبک دارند.

از آنجایی که لنزهایی که برای دوربین‌هایی با سنسور کراپ طراحی شده اند، دارای دایره تصویر کوچکتری هستند در دوربین‌های فول فریم به خوبی کار نخواهند کرد (در صورتی که مانت یکسانی داشته باشند). پس اگر یک لنز کراپ را را بر روی دوربین فول فریم استفاده کنید، کناره‌های تصویرمانند شکل زیر، تیره خواهد شد.

کراپ فکتور در عکاسی

برای اینکه خرید لنز برای افراد ساده‌تر شده و تمایزی بین لنزهایی که برای سنسور فول فریم و کراپ تولید شده‌اند، ایجاد شود،  تولیدکنندگان مختلف در ابتدای لنزهای تولیدی خود حروف اختصاری را قرار می دهند. برای مثال حروف زیر برای لنزهای دوربین های کراپ به کار میروند.

  • نیکون: DX
  • کانن: EF-S, EF-M
  • سونی / کونیکا مینولتا : DT, E
  • پنتاکس: DA
  • سامسونگ: NX
  • سیگما: DC
  • تامرون: Di II
  • توکینا: DX

مانت یکسان و لنزهای متفاوت

این را به یاد داشته باشید که برخی لنزها تنها برای دوربین‌های کراپ طراحی شده‌اند. این موضوع که دوربین‌های یک سازنده دارای مانت یکسانی هستند و لنزهایی متفاوتی بنا به سایز سنسور برای آن‌ها طراحی شده است؛ معمول است. برای مثال با مانت F نیکون می‌توان هم لنزهای فول فریم و هم لنزهای DX را استفاده کرد. این موضوع در دوربین‌های بدون آینه سونی که دارای مانت E سونی هستند نیز صدق می‌کند و می‌توان از لنزهایی که برای سنسورهای کراپ سونی مانند A6000 یا لنزهای فول فریم استفاده کرد. دو دوربین سونی A7 II و A6000 را در زیر ببینید:

کراپ فکتور در عکاسی

همانطور که می‌بینید هر دو دوربین دارای مانت E هستند ولی سایز سنسور این دو دوربین متفاوت است. هنگامی که باید برای سونی A7 II لنز فول فریم سری FE بخرید؛ می توانید در سونی A6000  هم لنز FE (فول فریم) و هم لنزهای سری E با دایره تصویر کوچکتر را خریداری کنید.

اندازه سنسور در مقابل رزولوشن تصویر

در ابتدای مطلب خود درباره عکس چاپ شده در ابعاد  ۸ در ۱۰ با شما صحبت کردیم که اگر به وسیله قیچی گوشه‌های آن را برش دهید عکس ۶ در ۸ خواهید داشت. با این حال مساله مهمی در اینجا وجود دارد که نباید آن را فراموش کنید و آن رزولوشن سنسور است. از آنجایی که سنسورهای دوربین دیجیتال از میلیون‌ها پیکسل تشکیل شده‌اند، آیا سنسور کوچکتر به معنی پیکسل کمتر است؟ خیر. اگر سنسور از پیکسل‌های کوچکتری ساخته شده باشد، دو سنسور دارای رزولوشن تصویر یکسانی خواهند بود. برای مثال نیکون  D4 (فول فریم) دارای ۱۶ میلیون پیکسل در سنسوری با ابعاد ۳۶ در ۲۳٫۹ میلیمتر است در حالی که نیکون D7000 دارای ۱۶ میلیون پیکسل بر روی سنسوری با ابعاد ۲۳٫۶ در ۱۵٫۶ میلیمتر است. با اینکه سنسورهای تفاوت سایز زیادی دارند ولی مقدار پیکسل در آن یکسان است.

پیکسل‌های سنسور نیکون D4 ابعاد ۷٫۳µm دارد در حالی که پیکسل‌های D7000 ابعاد ۴٫۷۸µm دارد. پیکسل کوچک‌تر بدین معنی است که نویز بیشتر و دینامیک رنج کمتر است به همین دلیل این دو دوربین در محیطی با نور پایین عکس‌هایی با کیفیت متفاوتی دارند. در واقع با توجه به سایز متفاوت سنسور (تفاوت در مساحت سنسور)، تراکم پیکسلی متفاوت بوده و در سطح پیکسل، یک سنسور ۲۴ مگاپیکسلی کراپ با یک سنسور ۵۴ مگاپیکسلی فول فریم نویز و دینامیک رنج یکسانی خواهد داشت البته با این شرط که از نظر ساخت این دو سنسور با یکدیگر یکسان باشند. سازندگان بیشتر تمایل دارند تا مگاپیکسل را افزایش دهند تا سایز سنسور، زیرا افزایش مگاپیکسل توجه بیشتری را جلب می‌کند. دوربین اسمارت‌فون شما ممکن است مگاپیکسل بیشتری از دوربین DSLR شما داشته باشد ولی آیا این بدین معنی است که عکس آن دو یکسان است؟

با اینکه سنسورهای جدید در دوربین‌های کراپ به کار رفته می‌توانند تا حدی در نور پایین عملکرد خوبی داشته باشند ولی تفاوت زیادی میان کیفیت تصویر در یک دوربین فول فریم و دوربینی با سنسور ۱٫۵x وجود دارد.

اما با توجه به نکات گفته شده درباره سنسور کراپ برخی از عکاسان حیات وحش و ورزش ترجیح می‌دهند از سنسور کراپ استفاده کنند. زیرا همانطور که قبلا ذکر شد، با یک لنز ۳۰۰ میلیمتر می‌توانند فاصله کانونی ۴۵۰ داشته باشند و بتوانند از دوردست عکاسی کنند. البته کیفیت ساخت لنز را همیشه باید لحاظ کرد. برخی لنزهای قدیمی پاسخگوی سنسورهای فعلی و رزولوشن آن‌ها نیستند.

امیدواریم که در این مطلب توانسته باشیم کراپ فکتور در عکاسی را به خوبی توضیح دهیم. فراموش نکنید که دوربین‌های فعلی قابلیت زیادی دارند ولی ثبت عکس‌هایی ماندگار به دید شما بستگی دارد نه تجهیزات.

مشترک شوید
اطلاع رسانی
guest

این سایت از اکیسمت برای کاهش هرزنامه استفاده می کند. بیاموزید که چگونه اطلاعات دیدگاه های شما پردازش می‌شوند.

9 نظرات
قدیمی ترین
جدیدترین بیشترین امتیاز
Inline Feedbacks
View all comments
نيلوفر زندي
نيلوفر زندي
7 سال قبل

سلام یه سوال دارم ایا پرسپکتیو تصویر با یک لنز روی فول فریم و کراپ متفاوت خواهد بود یا پرسپکتیو یکی خواهد بود و فقط دور عکس کراپ می شود

جاوید
جاوید
7 سال قبل

سلام .خیلی عالی موضوع بیان شده طوری که جایی چنین متن واضحی نیافتم .از زحماتتون متشکرم

علی
علی
7 سال قبل

بسیار عالی بود.نظرم برای خرید دوربین عوض شد

hamidreza
hamidreza
6 سال قبل

سوالی داشتم
آیا فاصله کانونی و زاویه دید یک لنز dx۱۸ ۱۴۰ روی فوکال ۵۰ بر روی بدنه با سنسور کراپ با فاصله کانونی و زاویه دید یک لنز fx 50 fixبر روی بدنه با سنسور کراپ یکی هست؟
یعنی در لنزهای dx هم باید ضریب انجام شود؟

علیرضا
علیرضا
6 سال قبل

درود و ممنون از مطلبتون
سوالی داشتم. در لنزهای dx که مخصوص دوربینهای کراپ هستند(dx نیکون) فاصله کانونی باز هم در کراپ فاکتور ضرب میشه یا همونی که روی لنز نوشته شده هستش؟